ΜΗΝΥΜΑ ΤΗΣ Α.Θ.Μ. ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΩΝ κ.κ. ΘΕΟΦΙΛΟΥ Γ’ ΕΠΙ ΤΟΙΣ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΟΙΣ 2010

.


«Παιδίον ἐγεννήθη ἡμῖν, υἱός καί ἐδόθη ἡμῖν, οὗ ἡ ἀρχή ἐγενήθη ἐπί τοῦ ὤμου αὐτοῦ»

(Ἡσαΐου 9, 6).

Ἡ ἀνά τά πέρατα τῆς οἰκουμένης Ὀρθόδοξος τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησία ἑορτάζει σήμερον μυστήριον ἀνήκουστον καί παράδοξον. Πανηγυρίζει γεγονός ὑπερβαῖνον τήν ἀνθρωπίνην διάνοιαν καί δύναμιν. Διαλαλεῖ τό γεγονός τῆς τοῦ Θεοῦ συγκαταβάσεως πρός τόν ἄνθρωπον. Βιώνει καί πάλιν τήν ἀλήθειαν ὅτι ὁ Θεός, ὁ ἐξ ἀγάπης πλάσας τόν ἄνθρωπον, δέν ἐγκατέλειψεν αὐτόν ἀποστατήσαντα καί πορευόμενον εἰς τάς ἀδιεξόδους ὁδούς τῆς πλάνης, τῆς ἀπάτης καί τῆς φθορᾶς. Ὁ Θεός Πατήρ ἐξ ἄκρας φιλανθρωπίας ἐνεργῶν, ἀπέστειλεν ἐπ΄ ἐσχάτων τῶν χρόνων, ἐπί Ρωμαίου αὐτοκράτορος Καίσαρος Ὀκταβιανοῦ Αὐγούστου, τόν Υἱόν Αὐτοῦ τόν Μονογενῆ εἰς τόν κόσμον, « ἵνα σώσῃ τόν κόσμον» (Ἰω. 12, 47). Ὁ Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ «σάρξ ἐγένετο καί ἐσκήνωσεν ἐν ἡμῖν» ( Ἰω. 1, 14), «ἐν ὁμοιώματι ἀνθρώπου ἐγένετο, καί σχήματι ὡς ἄνθρωπος εὑρέθη» (Φιλιππ. 2, 7 ).Τό μυστήριον τοῦτο τό πρῶτον ἐν Ναζαρέτ ὑπό τοῦ Ἀρχαγγέλου Γαβριήλ εἰς Παρθένον κόρην εὐηγγελίσθη, ὅτι συμφώνως πρός τήν τοῦ Ἡσαΐου πρόρρησιν: «ἡ Παρθένος ἐν γαστρί ἕξει καί τέξεται Υἱόν καί καλέσουσι τό ὄνομα αὐτοῦ

Ἐμμανουήλ, ὅ ἐστι μεθερμηνευόμενον μεθ’ ἡμῶν ὁ Θεός» (Ματθ. 1, 23 ).


Τό μυστικῶς εὐαγγελισθέν εἰς Ναζαρέτ, εἰς τήν πόλιν ταύτην τῆς Βηθλεέμ ἐμφανέστερον εἰς τούς ἀνθρώπους ἀπεκαλύφθη. Εἰς τό ἀπέριττον Θεοδέγμον τοῦτο σπήλαιον ὁ Χριστός ἐκ τῆς Παρθένου ἐν φάτνῃ τῶν ἀλόγων ἐτέχθη καί ὑπ΄ αὐτῆς ὡς βρέφος ἐσπαργανώθη (Λουκ. 2, 6-7). Εἰς τοῦτο, μάγοι ἐξ Ἀνατολῶν ὑπό ἀστέρος ὁδηγούμενοι, τά δῶρα αὐτῶν τῷ τεχθέντι βασιλεῖ προσήνεγκον (Ματθ. 2, 12). Εἰς τοῦτο ποιμένες ἀγραυλοῦντες, ἐκ τῆς ὁμόρου κώμης τῶν ποιμένων προσελθόντες, «βρέφος ἐσπαργανωμένον κείμενον ἐν τῇ φάτνῃ εἶδον» (Λουκ. 1, 12-13). Εἰς τούς οὐρανούς τῆς πόλεως ταύτης ἄγγελοι τήν γέννησιν τοῦ ἄρχοντος τῆς εἰρήνης τρανῶς διελάλησαν διά τοῦ: «Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ καί ἐπί γῆς εἰρήνης, ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία» ( Λουκ. 2, 14 ).

Τό γεγονός τῆς τοῦ Χριστοῦ ἐνανθρωπήσεως καί τόν τόπον τοῦτον τῆς αὐτοῦ ἀποκαλύψεως ἀοίδιμοι Πατριάρχαι τῆς Ἐκκλησίας Ἱεροσολύμων καί εὐσεβεῖς Βυζαντινοί αὐτοκράτορες, ὡς ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος καί ἡ Ἁγία Ἑλένη, ὁ Ἰουστινιανός καί Ἐμμανουήλ ὁ Κομνηνός, ἐτίμησαν διά τῆς μεγαλειώδους ταύτης Βασιλικῆς, τοῦ σεμνώματος τούτου τῆς Ἁγίας Γῆς καί τῆς πόλεως τῆς Βηθλεέμ.

Εἰς τοῦτον τόν ναόν ὡς καί εἰς πάντας τῆς ἐκκλησιαστικῆς αὐτῆς δικαιοδοσίας ἡ Ἐκκλησία τῶν Ἱεροσολύμων, ἐπετέλεσεν ἀνά τούς αἰῶνας τό ἁγιαστικόν, λυτρωτικόν, εἰρηνευτικόν καί συνδιαλλακτικόν ἔργον τοῦ Ἱδρυτοῦ αὐτῆς. Ἐπετέλεσε τοῦτο κηρύσσουσα ἐνανθρώπησιν, ἤτοι λατρεύουσα Χριστόν «οὐχί ὡς θεοφόρον ἄνθρωπον, ἀλλ’ ὡς σωματωθέντα Θεόν», κατά τόν θεοφόρον Κύριλλον Ἀλεξανδρείας καί Γρηγόριον Ἀρχιεπίσκοπον Θεσσαλονίκης τόν Παλαμᾶν.

Τοῦτον τόν λόγον τόν σωτήριον, ὅτι «Θεός ἐνηνθρώπησε, ἵνα ἡμεῖς θεοποιηθῶμεν» κατά τόν Μέγαν Ἀθανάσιον, ἑπόμενοι τοῖς Πατράσι ἡμῶν καί ἐπευλογοῦντες Πατριαρχικῶς καί Πατρικῶς, κηρύσσομεν καί Ἡμεῖς σήμερον ἀπό τῶν κόλπων τῆς Μητρός τῶν Ἐκκλησιῶν, ἀπό τοῦ Θεοδέγμονος τούτου Σπηλαίου, εἰς τό ποίμνιον Ἡμῶν ἐν τῇ Ἁγίᾳ Γῇ καί ὁπουδήποτε καί εἰς πάντα ἄνθρωπον. Κηρύσσομεν Θεοῦ συγκατάβασιν καί ἀνθρώπου πρόσληψιν καί υἱοθεσίαν. Θεοῦ πτωχείαν καί κένωσιν καί ἀνθρώπου πλοῦτον καί πλήρωσιν. Εἰρήνην τήν πάντα νοῦν ὑπερέχουσαν τοῖς μακράν καί τοῖς ἐγγύς. Δικαιοσύνης μάθησιν εἰς τούς ἐνοικοῦντας ἐπί τῆς γῆς. Σεβασμόν τῆς ἐλευθερίας ἑκάστου ἀνθρωπίνου προσώπου ὡς εἰκόνος τοῦ Θεοῦ καί τῶν ἐθνικῶν γεωγραφικῶν ὁρίων ἑκάστου λαοῦ, ὡς «ὁ Θεός ὥρισε τάς ὁροθεσίας τῆς κατοικίας αὐτῶν» (Πράξ. 17, 26).


Ἐν τῇ Ἁγίᾳ Πόλει Βηθλεέμ, ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ 2010.

Διάπυρος πρός Κύριον Εὐχέτης,
ΘΕΟΦΙΛΟΣ Γ’

Πατριάρχης Ἱεροσολύμων

Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

                                                 

 Στη Γέννηση του Χριστού, που γιορτάζουμε σήμερα, αναφέρονται δύο από τους τέσσερις ευαγγελιστές, ο Ματθαίος και ο Λουκάς. Αυτό δεν πρέπει να παραξενεύει αν σκεφτεί κανείς ότι τα ευαγγέλια δεν είναι βιογραφίες του Ιησού. Όπως είναι γνωστό, τα ευαγγέλια περιέχουν το χαρμόσυνο μήνυμα ότι ήρθε ο Σωτήρας του κόσμου, και δίνουν απαντήσεις στα ερωτήματα των μελών των πρώτων χριστιανικών  κοινοτήτων .

Στο Ευαγγέλιο του Λουκά η δομή της αφήγησης ακολουθεί την εξής πορεία (Λκ. 2,1-20): Αρχικά γίνεται λόγος για την απογραφή που είχε διατάξει ο αυτοκράτορας της Ρώμης Οκταβιανός Αύγουστος σε όλη τη ρωμαϊκή οικουμένη. Αυτό είναι το εφαλτήριο που χρησιμοποιεί ο Ευαγγελιστής για να μιλήσει στη συνέχεια για τη μετάβαση του Ιωσήφ και της Μαρίας από τη Ναζαρέτ στην πόλη του Δαβίδ, τη Βηθλεέμ, με σκοπό να απογραφούν. Εδώ γεννιέται ο Ιησούς που η Θεοτόκος τον σπαργάνωσε και τον ξάπλωσε σε ένα παχνί, γιατί δε βρήκαν μέρος στο πανδοχείο.

Ακολουθεί κατόπιν η αναφορά στους βοσκούς που έμεναν στο ύπαιθρο, για να φυλάνε τα κοπάδια τους. Σε αυτούς εμφανίστηκε ο άγγελος Κυρίου που τους φέρνει το χαρμόσυνο μήνυμα για τη γέννηση του Θεανθρώπου. Τους δίνει και σημάδι για να τον αναγνωρίσουν, ενώ παρουσιάστηκε ένα πλήθος αγγέλων που υμνούσαν το Θεό. Οι βοσκοί κατόπιν πήγαν και βρήκαν το βρέφος στο παχνί και το προσκύνησαν. Ταυτόχρονα διηγήθηκαν και τα λόγια που είχε πει ο άγγελος για το παιδί. Όλοι έμειναν έκπληκτοι ενώ η Μαρία τα σκέπτονταν συνεχώς. Τέλος, οι βοσκοί γύρισαν στα κοπάδια τους δοξολογώντας τον Κύριο γι’ αυτά που άκουσαν και είδαν.

***

Η μεγαλοπρέπεια της διήγησης του Λουκά είναι φανερή σε όλο το κείμενο. Όλα δείχνουν ότι μιλάει για τη γέννηση ενός βασιλιά, που ενδιαφέρει όλους τους ανθρώπους. Γι’ αυτό και στην αρχή της αφήγησης παρουσιάζει ένα γεγονός που αφορά όλους, την απογραφή, που τη συνδέει με τη γέννηση του Χριστού. Δεν είναι τυχαίο ότι αρχίζει την καταγραφή των γεγονότων, αναφέροντας το πρόσωπο του αυτοκράτορα της Ρώμης. Αυτός θεωρούνταν ο κυρίαρχος της οικουμένης. Στο κείμενο όμως γίνεται σε αυτόν μόνο μία απλή αναφορά. Εμπρός δηλαδή στο παιδί που γεννήθηκε στη Βηθλεέμ δεν έχει καμία αξία. Εξυπηρετεί και αυτός το θείο σχέδιο για τη γέννηση του Μεσσία στην πόλη του ένδοξου βασιλιά του βιβλικού Ισραήλ, τη Βηθλέεμ.

Εντυπωσιακή είναι στο κείμενο η παρουσία των αγγέλων που ψάλλουν ύμνους προς τιμήν  του νεογέννητου. Στην Παλαιά Διαθήκη, ύμνους για το βασιλιά έψαλλαν οι ιερείς. Ειδικά κατά την τελετή της ενθρόνισής του ακούγονταν οι ψαλμοί 2 και 110 που αργότερα απέκτησαν και μεσσιανικό χαρακτήρα. Στη γέννηση όμως του Χριστού ο ύμνος ακούγεται από τα στόματα των αγγέλων που τονίζουν τα καλά που έφερνε μαζί του ο Σωτήρας: «Ειρήνη στη γη, αγάπη και σωτηρία στους ανθρώπους».

Ακόμη και η γέννηση στη φάτνη είναι ένα σημείο ότι το παιδί που γεννήθηκε στη Βηθλεέμ είναι ξεχωριστό. Φανερώνει ότι δε μοιάζει με τους υπόλοιπους ανθρώπους. Δεν πρέπει να λησμονείται το γεγονός ότι η γέννηση και η παιδική ηλικία των μεγάλων μορφών της Βιβλικής Ιστορίας συνδέονταν με κάτι ιδιαίτερο. Έτσι ο Μωυσής μετά τη γέννησή του μπαίνει σε ένα καλάθι και αφήνεται στα νερά του Νείλου, ο Ισαάκ προσφέρεται  ως θυσία και ο Ιωσήφ πωλείται από τους αδελφούς του στους δουλέμπορους που τον μεταφέρουν στην Αίγυπτο. Η τοποθέτηση δηλαδή του Ιησού στη φάτνη δείχνει πως πρόκειται για μία μεγάλη μορφή, που η γέννησή του συνοδεύτηκε από παράδοξα γεγονότα.

Οι βοσκοί έχουν και αυτοί έναν ειδικό ρόλο στην αφήγηση της γέννησης. Αποτελούν τους μάρτυρες που είδαν με τα ίδια τους τα μάτια τα θαυμαστά που συνόδεψαν τον ερχομό του Ιησού στον κόσμο. Κανένας δηλαδή δε μπορεί να αμφισβητήσει το κείμενο του Λουκά, γιατί μπορούν να το πιστοποιήσουν τα πρόσωπα που πρωταγωνιστούσαν, και γεύτηκαν με τις αισθήσεις τους την είσοδο του θεϊκού στοιχείου μέσα στην ανθρώπινη ιστορία.

Όλα τα παραπάνω λοιπόν αποδεικνύουν ότι ο Λουκάς χρησιμοποιεί τις πηγές του για να περιγράψει τη λαμπρή γέννηση του Μεσσία. Η μεγαλοπρέπεια είναι παντού έκδηλη. Γίνεται με αυτόν τον τρόπο ο κήρυκας της γέννησης του Σωτήρα σε έναν κόσμο που είχε πολλές απαιτήσεις, του ελληνορωμαϊκού, τον οποίο καλούσε να δεχτεί το χαρμόσυνο μήνυμα της Βασιλείας του Θεού

Η Γέννηση του Χριστού και οι προφητείες της Παλαιάς Διαθήκης

Διαβάζοντας κάποιος την αφήγηση του Ματθαίου για τη γέννηση του Ιησού Χριστού παρατηρεί πως ο ευαγγελιστής τεκμηριώνει τα γραφόμενά του χρησιμοποιώντας προφητικά κείμενα της Παλαιάς Διαθήκης. Πιο συγκεκριμένα αναφερόμενος στις αμφιβολίες του Ιωσήφ, που επιθυμούσε να διακόψει τον αρραβώνα του με τη Μαρία, όταν διαπίστωσε την εγκυμοσύνη της (Ματθ. 1,18-21), κλείνει τη σχετική ενότητα, χρησιμοποιώντας την παρακάτω προφητεία του Ησαΐα (Ησ. 7,14), με προφανή στόχο να διαλύσει τις αμφιβολίες των αναγνωστών του σχετικά με τη θαυματουργή σύλληψη του Ιησού:

«ιδού η παρθένος εν γαστρί έξει και τέξεται υιόν και καλέσεις το όνομα αυτού Εμμανουήλ» (Ματθ. 1,23 Μετάφραση: Να η παρθένος θα μείνει έγκυος και θα γεννήσει γιο, και θα του δώσουν το όνομα Εμμανουήλ).

πηγή:http://www.zoiforos.gr

Στη συνέχεια, αναφερόμενος στην προσπάθεια του Ηρώδη να πληροφορηθεί τον τόπο γέννησης του Μεσσία, το κείμενο χρησιμοποιεί την προφητεία από το βιβλίο του Μιχαία (Μιχ. 5,1), που αναφέρεται στη Βηθλεέμ:

«και συ Βηθλεέμ, γη Ιούδα, ουδαμώς ελαχίστη ει εν τοις ηγεμόσιν Ιούδα. εκ σου γαρ εξελεύσεται ηγούμενος, όστις ποιμανεί τον λαόν μου τον Ισραήλ» (Ματθ. 2,6) 

Μετάφραση: Και εσύ Βηθλεέμ, στην περιοχή του Ιούδα δεν είσαι διόλου ασήμαντη ανάμεσα στις σπουδαιότερες πόλεις του Ιούδα, γιατί από σένα θα βγει αρχηγός, που θα οδηγήσει το λαό μου, τον Ισραήλ).

Η φυγή στην Αίγυπτο του Ιωσήφ, της Θεοτόκου και του Ιησού τεκμηριώνεται με προφητεία που ο Ματθαίος δανείζεται από τα βιβλίο του Ωσηέ (Ωσ. 11,1):

«εξ Αιγύπτου εκάλεσα τον υιόν μου» (Ματθ. 2,15 Μετάφραση: Από την Αίγυπτο κάλεσα το γιο μου).

Τέλος, η σφαγή των νηπίων, που συνδέεται με την προσπάθεια του Ηρώδη να ανακαλύψει το βρέφος Ιησού, δίνει την ευκαιρία στον πρώτο Ευαγγελιστή να αναφέρει την εξής προφητεία που την αποδίδει στον Ιερεμία (Ιερ. 31,15) :

 «φωνή εν Ραμά ηκούσθη, κλαυθμός και οδυρμός πολύς. Ραχήλ κλαίουσα τα τέκνα αυτής, και ουκ ήθελεν παρακληθήναι, ότι ουκ εισίν» (Ματθ. 2,18

Μετάφραση:

Ακούστηκε στη Ραμά κραυγή, κλάματα και στεναγμός βαρύς, για τα παιδιά της κλαίει η Ραχήλ και πουθενά δε βρίσκει παρηγοριά, γιατί δεν υπάρχουν πια στη ζωή).

Η χρήση των παραπάνω προφητειών από τον Ευαγγελιστή Ματθαίο είναι γεγονός αυτονόητο, αφού τα βιβλία που απαρτίζουν την Παλαιά Διαθήκη, είναι μέρος του χριστιανικού κανόνα. Εντούτοις, θα πρέπει αυτές να τοποθετηθούν μέσα στο ιστορικό τους πλαίσιο, για να γίνει η απόλυτη διασάφησή τους, ενώ είναι απαραίτητο να ερευνηθούν και οι λόγοι που χρησιμοποιούνται τα συγκεκριμένα εδάφια της Παλαιάς Διαθήκης για να τεκμηριωθούν οι αναφορές στη γέννηση του Χριστού. Καταρχήν είναι σημαντικό να τονιστεί πως ο Ματθαίος θεωρεί πολύ σημαντική την παράθεση των παλαιοδιαθηκικών χωρίων παράλληλα με την αφήγηση των γεγονότων από τη ζωή και τη δράση του Ιησού.

* * *

Για τα μέλη των πρώτων χριστιανικών κοινοτήτων, στις οποίες ανήκαν και οι Ευαγγελιστές, η χριστολογική ερμηνεία της Παλαιάς Διαθήκης ήταν αυτονόητη. Αυτό σημαίνει πως το κέντρο της, για τους χριστιανούς συγγραφείς, είναι ο Ιησούς Χριστός, ενώ ο σκοπός των συντακτών της ήταν να τονίσουν την προετοιμασία της ανθρωπότητας για να τον υποδεχτεί. Αυτή η θέση προβάλλεται σε έργα των πρώτων χριστιανικών αιώνων. Έτσι, για παράδειγμα, στο υπόμνημα στο Άσμα Ασμάτων του Ιππόλυτου, που ήταν επίσκοπος στη Ρώμη, ο Νόμος της Παλαιάς Διαθήκης και τα Ευαγγέλια θεωρούνται πως έχουν κοινό στόχο, ενώ ο Μωυσής ονομάζεται από τον Κλήμεντα τον Αλεξανδρέα Θεολόγος και Προφήτης (Στρωματείς 1,22).

Η προφητεία του Ησαΐα που χρησιμοποιεί ο Ματθαίος, ανήκει στο πρώτο μέρος του βιβλίου του προφήτη. Οι ειδικοί ερευνητές το έχουν ονομάσει «Πρωτοησαΐας» και σε αυτό θεωρείται πως περιέχονται λόγοι που η αρχική τους καταγραφή έγινε τον 8ο αι. π.Χ. Είναι μία εποχή δύσκολη για το Νότιο βασίλειο των Ισραηλιτών, το οποίο, εκτός από την απειλή, που προβάλλει εξαιτίας των επεκτατικών βλέψεων της Ασσυριακής υπερδύναμης, έχει να αντιμετωπίσει και το συνασπισμό του βασιλιά της Συρίας Ρεσίν και του βασιλιά του Βορείου βασιλείου Πεκάχ (735-732 π.Χ.). Πιο συγκεκριμένα, αυτοί οι δύο ηγεμόνες προσπαθούν να δημιουργήσουν μία συμμαχία μαζί με το βασιλιά του Ιούδα Άχαζ (741-725) εναντίον του Ασσύριου αυτοκράτορα Τιγλάθ πιλεσέρ Γ΄ (745-727). Ο Άχαζ όμως είναι αναποφάσιστος, προτιμάει την ουδετερότητα και ενημερώνει, όπως φαίνεται, τους Ασσύριους. Ξεσπάει τότε ο συροεφραϊμιτικός πόλεμος (π. 734), ενώ ο Ησαΐας διαφοροποιείται από την πολιτική του Άχαζ. Σε αυτό το πλαίσιο της αντιπαράθεσης ανήκει και η προφητεία του για τον Εμμανουήλ, που χρησιμοποιεί ο ευαγγελιστής Ματθαίος, αναφερόμενος στα γεγονότα της γέννησης του Χριστού.

Η προφητεία του βιβλίου του Μιχαία για την καταγωγή του Μεσσία από τη Βηθλεέμ φαίνεται να προέρχεται από τη μεταιχμαλωσιακή εποχή (δηλαδή την εποχή που ακολούθησε τη Βαβυλώνια αιχμαλωσία). Μέσα σε ένα κλίμα που τόνιζε την ιδέα της αποκατάστασης του λαού από το Θεό, αναδεικνύεται η ιδέα του απεσταλμένου Του που θα φέρει τη λύτρωση. Σαν τόπος γέννησής του προβάλλεται η Βηθλεέμ, που συνδέονταν με τον ένδοξο ηγέτη του Ισραήλ, τον Δαβίδ. Ο Μεσσίας, σύμφωνα με το βιβλίο του Μιχαία, θα είναι ένας ειρηνικός ποιμένας που θα φέρει την αγάπη και τη συναδέλφωση σε όλους τους ανθρώπους.

Η προφητεία που συνδέεται με τη φυγή στην Αίγυπτο ανήκει, όπως έχει τονιστεί, στο βιβλίο του Ωσηέ. Ο προφήτης κάνει μία σύντομη ανακεφαλαίωση στην ιστορία του λαού του Θεού για να δείξει πως η αγάπη είναι βασική ιδιότητά Του. Αν και οι άνθρωποι απομακρύνονταν από το δρόμο Του, αυτός τους κρατούσε με την καλοσύνη και την αγάπη.

Τέλος, στο επεισόδιο της σφαγής των νηπίων, χρησιμοποιείται η προφητεία του Ιερεμία (Ιερ. 31,15, Ο΄38,15) για την επιστροφή των τέκνων της Ραχήλ. Αν και αρχικά παρατίθεται από τον προφήτη ο θρήνος για την καταστροφή, στη συνέχεια ακούγεται ο παρηγορητικός λόγος του Θεού.

Δεν αποκλείεται η κοινότητα του ευαγγελιστή Ματθαίου να είχε μία συλλογή από μεσσιανικές προφητείες, σαν αυτές που αναφέρθηκαν προηγουμένως, η οποία χρησιμοποιούνταν ανάλογα με την περίσταση. Όλες φαίνεται να προέρχονται από τη μετάφραση των Ο΄ (Εβδομήκοντα. Είναι η μετάφραση των βιβλίων της Παλαιάς Διαθήκης στην ελληνική γλώσσα), και όχι από το πρωτότυπο εβραϊκό κείμενο. Οπότε το πιο πιθανό είναι τα μέλη της κοινότητας να ήταν ελληνιστές Ιουδαίοι. Σαν τόπο κατοικίας τους πολλοί ερευνητές δέχονται την Αντιόχεια.

Ο λόγος για τον οποίο ο Ευαγγελιστής χρησιμοποιεί τις μεσσιανικές προφητείες στην αφήγηση της γέννησης του Ιησού, αλλά και σε άλλα μέρη του Ευαγγελίου του, εξηγείται από τον ίδιο: Η εκπλήρωσή τους έχει ήδη γίνει με την έλευση του Κυρίου στη γη. Επομένως τα γεγονότα, όπως η γέννηση του Ιησού, παρατίθενται, για να αποδείξουν την πραγματοποίηση των παλαιοδιαθηκικών λόγων, μέσα βέβαια σε ένα πλαίσιο χριστολογικής ερμηνείας τους.

Ο Ματθαίος με αυτό τον τρόπο ενώνει τις δύο Διαθήκες και φανερώνει πως αφηγούνται το ίδιο γεγονός, που είναι οι ενέργειες του Θεού για τη σωτηρία των ανθρώπων. Τοποθετώντας τις προφητείες, που περιέχονται στα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης, στο σώμα του Ευαγγελίου του, φανερώνει πως αυτή είναι ένα χριστιανικό βιβλίο, και δίνει έτσι απάντηση σε όλους αυτούς που αμφισβητούν τη θέση της στον κανόνα των ιερών βιβλίων του χριστιανισμού.

(Βιβλιογραφική σημείωση: Για το πρωτότυπο εβραϊκό κείμενο της Παλαιάς Διαθήκης χρησιμοποίησα την έκδοση Biblia Hebraica Stuttgartensia, Stuttgart 1990. Για την απόδοσή του στην ελληνική το έργο των Μιλτιάδη Κωνσταντίνου και Βασιλείου Τσάκωνα, Η Παλαιά Διαθήκη. Μετάφραση από τα πρωτότυπα εβραϊκά κείμενα, Αθήνα 1997. Για τη μετάφραση των Ο΄ το Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους Ο΄. Επιστημονική επιμέλεια A. Rahlfs, Αθήναι 1981.

- Για τους στίχους της Καινής Διαθήκης, χρησιμότατη αποδείχτηκε, για μία ακόμη φορά η μετάφραση που έχουν κάνει οι Σ. Αγουρίδης, Π. Βασιλειάδης, Ι. Γαλάνης, Γ. Γαλίτης, Ι. Καραβιδόπουλος, Β. Στογιάννος (Αθήνα 1985. Προσωπικά τη θεωρώ την καλύτερη ).

Πολλές πληροφορίες πήρα από το έργο του Rainer Albertz , Ιστορία της θρησκείας του Ισραήλ κατά τους χρόνους της Παλαιάς Διαθήκης, μετ. Πολυξένη Αντωνοπούλου, Αθήνα 2006 και από το έργο του Gunneweg Antonius A. Η ιστορία του Ισραήλ έως την εξέγερση του Βαρ-Κοχβά, μετ. Ιωάν. Χ. Μούρτζιος, Θεσσαλονίκη 1997)

Άγιος Μόδεστος, ο προστάτης των ζώων, Αρχιεπίσκοπος Ιεροσολύμων

Ο Άγιος φέρεται να προστατεύει τα ζώα, ιδιαίτερα αυτά που σέρνουν άροτρο. Στην εορτή του δεν «εορτάζουν» μόνο τα βόδια, αλλά κατά επέκταση όλα τα οικόσιτα ζωντανά. Σε πολλά μέρη γίνονται συλλείτουργα, αγιασμοί και αφού «ευλογηθούν – διαβαστούν» από τον παπά τα ζώα, φτιάχνονται κόλλυβα και «υψώνουν το ύψωμα». Τελικά το δίνουν στα ζώα να το φάνε. Στην Λέσβο του Αγίου Μόδεστου, παίρνουν αγιασμό και ραντίζουν με αυτόν τα χωράφια τους, για να γλυτώσουν από τις ακρίδες και όλα τα άλλα κακά. Αναφέρονται δύο Άγιοι με αυτό το όνομα. Ο ένας έζησε γύρω στο 614, όταν ο Πέρσης Χοσρόης πήρε τον Τίμιο Σταυρό από τα Ιεροσόλυμα και ο άλλος έζησε ανάμεσα στο 300 με 400 μ.Χ. Και οι δύο αναφέρονται ως Επίσκοποι Ιεροσολύμων. Αυτός, ο δεύτερος Μόδεστος, αναφέρεται ότι ανέστησε ζώα που είχαν πεθάνει πίνοντας νερό με δηλητήριο φιδιού. Υπάρχει δέηση προς τον Άγιο Μόδεστο που τον επικαλούνται για τα άρρωστα ζώα αλλά και στο λεγόμενο «μικρό Ευχολόγιο» υπάρχουν δύο ευχές του Αγίου Μόδεστου που ονομάζονται «εις κτήνη». Φυσικά θα μπορούσε να θεωρηθεί και προστάτης των κτηνιάτρων (εορτάζει 16 Δεκεμβρίου).

Eυχή του Aγίου Mοδέστου Eπισκόπου Iεροσολύμων,
λεγομένη εις πάσαν θανατηφόρον ασθένειαν και
βλάβην βοών, ίππων, όνων, ημιόνων, προβάτων,
αιγών, μελισσών, και των λοιπών ζώων.

Tου Kυρίου δεηθώμεν.

Kύριε Iησού Xριστέ ο Θεός μου, ο ελεήμων και Πανάγαθος. O πάσαν την νοητήν και αισθητήν Kτίσιν εν σοφία δημιουργήσας. O τους οικτιρμούς σου εκχέων επί πάντα τα υπό σου δημιουργηθέντα. O διά της παναγάθου Προνοίας σου πάντων προνοών και πάντων κηδόμενος των κτισμάτων σου: αΰλων, υλικών, λογικών, αλόγων, εμψύχων, αψύχων, από των πρώτων έως των εσχάτων. Oυδέν γαρ απρονόητον, ουδέ ημελημένον παρά σοι τω Ποιητή και Προνοητή του παντός. Συ γαρ εί, ο ανοίγων την χείρα σου, και εμπιπλών παν ζώον ευδοκίας. Συ εί, ο εξανατέλλων χόρτον τοις κτήνεσι και χλόην, ένεκα της δουλείας των ανθρώπων. Συ εί, ο πάλαι τας των ζώων αγέλας του Iσραήλ, ανωτέρας διαφυλάξας της θανατηφόρου πληγής των πρωτοτόκων ζώων των Aιγυπτίων. Συ εί, ο διά της ενσάρκου σου οικονομίας, καταργήσας τον το κράτος έχοντα του θανάτου: τουτέστι τον Διάβολον, και τω θανάτω σου θανατώσας τον θάνατον.

Συ εί, ο και δι´ εμού του αναξίου δούλου σου, τον μεν όφιν θανατώσας, τον την πηγήν του ύδατος τω εαυτού ιώ διαφθείραντα. Tα δε εξ αυτής πιόντα ζώα και νεκρωθέντα, τη ζωοποιώ δυνάμει σου αναστήσας. Tον δε εις τούτο συνεργήσαντα δαίμονα, εμφανή γενέσθαι παρασκευάσας, ομνύοντα, μηδέποτε προσεγγίσαι τολμήσαι, όπου αν επικληθείη το ταπεινόν εμού όνομα. Σου τοίνυν δέομαι, Δέσποτα Πανάγαθε και Ποιητά του παντός, και σε ικετεύω τον της ζωής πάσης αίτιον, επάκουσον ταύτης μου της δεήσεως, και απέλασον πάσαν θανατηφόρον ασθένειαν και βλάβην από των βοών, ίππων, όνων, ημιόνων, προβάτων, αιγών, μελισσών, και των λοιπών ζώων των εις χρείαν όντων της ζωής των δούλων σου, των επικαλουμένων σε τον δοτήρα πάντων των αγαθών, και το εμόν όνομα. Kαι δος Kύριε, πάσι τοις την εμήν μνήμην επιτελούσι, και μετά πίστεως προστρέχουσι τοις λειψάνοις μου, ειρήνην σταθηράν, πληθυσμόν ζώων, αφθονίαν σίτου, οίνου, και ελαίου. Kαι επί πάσιν, άφεσιν αμαρτιών, σωμάτων υγείαν, και την των ψυχών αιώνιον σωτηρίαν.

Nαι Kύριε Iησού Xριστέ, τοις ιδίοις σπλάγχνοις επικαμπτόμενος, οίκτειρον τα πάσχοντα ζώα, τη δρεπάνη του θανάτου αγεληδόν θεριζόμενα. Kαι ως λόγον μη έχοντα, μόνοις τοις μυκηθμοίς, και ταις γοεραίς και ανάρθροις φωναίς, το πάθος και την οδύνην αυτών ελεεινώς εξαγγέλλοντα, ώστε και τους λογικούς εις συμπάθειαν τούτων έλκεσθαι. «Eι γαρ δίκαιος οικτείρει ψυχάς κτηνών αυτού», κατά το γεγραμμένον, πώς ουκ οικτειρήσεις ταύτα συ, ο τούτων Ποιητής και Προνοητής; Συ γαρ εύσπλαγχνε, και των εν τη Kιβωτώ ζώων εμνήσθης, υπό της οικείας χρηστότητος και των οικτιρμών σου νικώμενος. Ίνα διά της ευεξίας και του πληθυσμού των βοών, και των λοιπών τετραπόδων ζώων, καλλιεργήται μεν η γη, αυξάνωσι δε οι καρποί, και αφθόνως οι δούλοι σου οι επικεκλημένοι το όνομά μου, απολαύωσι των ιδίων γεωργιών. Eκ τούτων δε, πάσαν αυτάρκειαν έχοντες, περισσεύωσιν εις παν έργον αγαθόν. Kαι δοξάζωσι μεν, σε τον χορηγόν παντός αγαθού. Tιμώσι δε καμέ τον σον δούλον και ικέτην θερμότατον της παντοκρατορικής Bασιλείας σου· ω πρέπει πάσα δόξα τιμή και προσκύνησις, συν τω ανάρχω σου Πατρί, και τω Παναγίω και αγαθώ και ζωοποιώ σου Πνεύματι, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Aμήν.

Πηγή: Συναξαριστής Αγίου Νικοδήμου

Ἀπολυτίκιον
Ἦχος γ’. Θείας πίστεως.
Θείων ἔργων σου, τὴ ἐπιδείξει, πάσαν εὔφρανας, Σιῶν τὴν θείαν, τῶν Ἀποστόλων πλουτήσας τὴν ἔλλαμψιν, καὶ τῷ Σωτήρι ὁσίως ἱερεύσας, ἱεραρχία καὶ βίου λαμπρότητι. Πάτερ Μόδεστε, Χριστὸν τὸν Θεὸν ἱκέτευε, δωρήσασθαι ἠμὶν τὸ μέγα ἔλεος.

Ἕτερον Ἀπολυτίκιον
Ὁσίως τὸν βίον σου διαπεράσας σοφέ, ποδήρει κεκόσμησαι ἱερωσύνης φαιδρῷ, ἱερόαθλε Μόδεστε, ὅθεν καὶ ἐναθλήσας προθυμότατα πάτερ, νῦν ἐν ἀγαλλιάσει τῷ Χριστῷ συναγάλλει, πρεσβεύων ὑπὲρ πάντων ἡμῶν τῶν εὐφημούντων σε.

Κοντάκιον
Ήχος γ'. Η Παρθένος σήμερον.
Ιακώβου μάκαρ σε, του αδελφού του Κυρίου, αρετών διάδοχον, ως και του θρόνου και τέλους, στέφομεν την θείαν σου κάραν ως ειδότες, κράζοντες` μη υπερίδης τους σους ικέτας, τους την μνήμην σου τελούντας, Ιερέων και Μαρτύρων Μόδεστε καύχημα.

Ὁ Οἶκος
Των ιερέων το έκλαμπρον κλέος, και των Μαρτύρων την πάντερπνον δόξαν, δεύτε πάντες εν ύμνοις των ασμάτων πιστοί Μόδεστον ευφημήσωμεν` τον γαρ εχθρόν εκνικήσας Βελίαρ εν άθλοις σεπτοίς, ομβρίζει ημίν αντί αιμάτων ιερών ιαμάτων ακένωτα ρεύματα τοις τελούσι την μνήμην αυτού την υπέρλαμπρον και βοώσι προς αυτόν μετά δεούσης προθυμίας και πίστεως` Χαίροις των Ιερέων και Μαρτύρων Μόδεστε καύχημα.

Ανάλυση ονόματος*
ΜΟΔΕΣΤΟΣ: (από την λατινική λέξη modestus) = ο εγκρατής, ο σώφρων.

Το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων και οι καινοτόμες λύσεις

ΤΟΥ| ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ ΚΑΙ ΑΓΙΟΥ ΒΛΑΣΙΟΥ ΙΕΡΟΘΕΟΥ

Δυστυχώς, τα προβλήματα τα οποία υπάρχουν στο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων δεν είναι πρόσφατα, αλλά παρατηρούνταν ακόμη και από την περίοδο της Οθωμανικής κυριαρχίας στους Αγίους Τόπους και στα μετέπειτα χρόνια, όταν μερικοί αμφισβητούσαν το εκκλησιαστικό και ελληνορωμαίικο status quo της περιοχής, αλλά τελικά επικυρώνονταν στην κυριαρχία των Ελλήνων-Ρωμιών της Αγιοταφικής Αδελφότητας. Οποιος μελετήσει την ιστορία του θέματος, θα αντιληφθεί το πρόβλημα που κατά καιρούς ανέκυπτε.
Σκεπτόμενος το θέμα, κατέληξα σε μερικές διαπιστώσεις, τις οποίες παραθέτω προς ευρύτερη συζήτηση και μελέτη των παραμέτρων και επεξεργασία τους από τους ειδικούς, η οποία ίσως να αποτελεί μια πιθανή λύση του προβλήματος. Κανένας δεν είναι αλάθητος, αλλά όλοι μας μπορούμε να προσφέρουμε τις σκέψεις μας για την καλύτερη επίλυση των θεμάτων από τους ειδήμονες και τους έχοντες αρμοδιότητα.
1. Η ιδανική κατάσταση
Η ιδανική κατάσταση η οποία θα έπρεπε και θα μπορούσε να επικρατεί στο παλαίφατο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων είναι η οικουμενικότητα στη διοίκηση και στην ποιμαντική διακονία, μέσα στο «πνεύμα» της ορθοδόξου Εκκλησιολογίας και της Ρωμιοσύνης. Αυτό σημαίνει ότι οι αραβόφωνοι και ελληνόφωνοι ορθόδοξοι χριστιανοί θα αποτελούσαν ένα ποίμνιο και οι καταλληλότεροι από αυτούς, χωρίς διακρίσεις από πλευράς γλώσσας και καταγωγής, θα γίνονταν κληρικοί, επίσκοποι και πατριάρχες. Αυτός θα ήταν ο ιδανικός σκοπός και η ύψιστη προοπτική της Ορθοδόξου Εκκλησίας.
2. Τα υπάρχοντα προβλήματα
Η ιδανική και επιθυμητή αυτή κατάσταση, ιδιαιτέρως σήμερα με τα νέα δεδομένα που υφίστανται στην περιοχή, δεν μπορεί να επικρατήσει, γιατί ασκούνται διάφορες πολιτικές πιέσεις. Για παράδειγμα: η πλειονότητα της Αγιοταφικής Αδελφότητος είναι ελληνικής καταγωγής και το ποίμνιο είναι αραβόφωνο (Αραβες, Παλαιστίνιοι και Ιορδανοί) και έχουν πολιτική αναφορά στις δικές τους εθνικές διοικήσεις. Επειτα, η de jure διοίκηση του Πατριαρχείου προϋποθέτει να εξασκείται με τον ιορδανικό νόμο του 1958, ο οποίος όμως δεν μπορεί να εφαρμοσθεί, λόγω της de facto ισραηλινής κυριαρχίας. Ακόμη, οι Ποιμένες του Πατριαρχείου πρέπει να υποστηρίζουν τα δίκαια του αραβόφωνου ποιμνίου τους, κάτι το οποίο έρχεται σε αντίθεση με την κυβέρνηση του Ισραήλ, και όταν δεν το κάνει, για να μην εμπλακεί ακόμη περισσότερο στις πολιτικές διενέξεις, τότε προδίδει το ποίμνιό της. Επιπλέον, η καταγραφή της περιουσίας του Πατριαρχείου και η διατήρησή της ή η απόκτησή της από άλλους συνδέεται στενά με τη μελλοντική διευθέτηση του Μεσανατολικού ζητήματος.
Με αυτές τις προϋποθέσεις, η Εκκλησία στην περιοχή αυτή εμπλέκεται οπωσδήποτε στις πολιτικές και εθνικιστικές πιέσεις, χάνοντας το σωτηριώδες και απολυτρωτικό της έργο, το οποίο είναι η σωτηρία των ανθρώπων, για τους οποίους σταυρώθηκε και αναστήθηκε ο Χριστός, και μετατρέπεται σε μια εγκοσμιοκρατική Θρησκεία, η οποία χειρίζεται πολιτικές και εθνικιστικές σκοπιμότητες, προσπαθώντας να κρατήσει πολλές ισορροπίες.
3. Η πιθανή λύση
Παρατηρώντας αυτό το γεγονός, διαπιστώνω ότι υπάρχουν δύο πιθανές λύσεις:
Η πρώτη να μείνουν τα πράγματα ως έχουν, με αποτέλεσμα να εμπλέκεται το Πατριαρχείο στις διαμάχες της περιοχής με πιθανότητα, αν και δύσκολα, να καταλήξει στην «αραβοποίηση», αφού το ποίμνιό του αποτελείται από Αραβες, Ιορδανούς, Παλαιστινίους και ελαχίστους Ελληνες και κατ' αυτόν τον τρόπο να ανατραπεί και να μετατραπεί το εκκλησιαστικό προσκυνηματικό status quo στην περιοχή αυτή. Στην περίπτωση αυτή, τα προβλήματα θα οξυνθούν ακόμη περισσότερο, λόγω της κυριαρχίας του Ισραήλ.
Η δεύτερη πιθανή λύση - και η πιο ριζοσπαστική - είναι να παραμείνει το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, όπως χαρακτηρίζεται, ως «Ελληνορθόδοξον (Ρουμ Ορθοντοξ) Πατριαρχείον», ή «Μοναστήριον του Παναγίου Τάφου», ή «Αγιοταφική Αδελφότης», ή «Ελληνορθόδοξον (Ρουμ Ορθοντοξ) Μοναστήριον», και θα διοικεί τα προσκυνήματα, χωρίς να εμπλέκονται στη διοίκηση οι αραβόφωνοι ορθόδοξοι. Αλλωστε, τα φιρμάνια κατά τη διάρκεια της οθωμανικής κυριαρχίας εκδίδονταν για τους Ελληνες και η δικαιοδοσία αυτή συνεχιζόταν και κατά τους νεότερους χρόνους, μετά την απελευθέρωση της περιοχής από τους Οθωμανούς. Αυτό σημαίνει ότι η Αγιοταφική Αδελφότητα θα αποτελείται από Ελληνες, το Πατριαρχείον θα διοικείται από Ελληνες, τα προσκυνήματα θα παραμείνουν ως Ιερές Μονές-Προσκυνήματα της Αγιοταφικής Αδελφότητας, θα δέχονται τους προσκυνητές και φυσικά το Πατριαρχείο θα ποιμαίνει αυτούς που θα θελήσουν, με δική τους πρωτοβουλία, να ανήκουν στα ιερά αυτά προσκυνήματα-μοναστήρια.
Η τελευταία αυτή λύση έχει πολλά πλεονεκτήματα. Το ένα είναι ότι δεν θα υπονομευθεί το εκκλησιαστικό status quo στην περιοχή αυτή, γιατί διαφορετικά, αν παρ' ελπίδα αραβοποιηθεί το Πατριαρχείο, τότε τα προβλήματα θα αυξηθούν ακόμη περισσότερο. Το άλλο πλεονέκτημα είναι ότι η Εκκλησία θα απεμπλακεί από τις πολιτικές πιέσεις οι οποίες ασκούνται και θα ασκηθούν ακόμη περισσότερο στην εύθραυστη και επικίνδυνη αυτή περιοχή. Ετσι, η αναγνώριση του εκλεγέντος κάθε φορά πατριάρχου από τις εμπλεκόμενες πολιτικές και εθνικές διοικήσεις, δεν θα στηρίζεται σε πολιτικά και εθνικά κίνητρα, αλλά και δεν θα χρειάζεται να γίνει αναγνώριση. Επιπλέον θα δοθεί η δυνατότητα στο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων να είναι παράγων ειρήνης στην περιοχή, γιατί θα εκτελεί το εκκλησιαστικό έργο του ελεύθερο, χωρίς να εμπλέκεται σε πολιτικές και εθνικιστικές σκοπιμότητες.
Στο υφιστάμενο, λοιπόν, δίλημμα, αραβοποίηση ή διατήρηση του ήδη υπάρχοντος εκκλησιαστικού status quo - λειτουργία των προσκυνημάτων ως μοναστηριών υπό ελληνορθόδοξη διοίκηση - θα πρέπει ασφαλώς να προτιμηθεί το δεύτερο, που θα διαδραματίσει έναν ευεργετικό ρόλο στην περιοχή αυτή και θα διασώσει κατά τον καλύτερο τρόπο την εκκλησιαστικότητα του Πατριαρχείου, το οποίο θα λειτουργεί ως «Μέγα Μοναστήρι».
4. Αραβόφωνες εκκλησιαστικές διοικήσεις
Φυσικά, μια τέτοια λύση θα εξετάσει και τις άλλες εκκλησιαστικές παραμέτρους, όπως τα ενδεχόμενα εκκλησιαστικά σχίσματα που θα αναφυούν. Νομίζω, όμως, ότι το μείζον είναι να διατηρηθούν τα προσκυνήματα και τα μοναστήρια της περιοχής αυτής στην Ελληνορθόδοξη Αδελφότητα, ανεξάρτητα από πολιτικές σκοπιμότητες και εκατέρωθεν εθνικιστικές πιέσεις. Παραλλήλως, όμως, θα πρέπει να εξετασθεί και το ενδεχόμενο να δημιουργηθούν στην Ιορδανία και την Παλαιστίνη ιδιαίτερες αυτόνομες-αυτοδιοίκητες εκκλησιαστικές διοικήσεις - όπως με σοφία και διάκριση έκανε στο παρελθόν το Οικουμενικό Πατριαρχείο στις σλαβικές και βαλκανικές χώρες - ή ημιαυτόνομες διοικήσεις - όπως λειτουργεί η Εκκλησία της Κρήτης. Στις διοικήσεις αυτές, με οποιαδήποτε μορφή, θα ποιμαίνουν Αραβες, Ιορδανοί και Παλαιστίνιοι κληρικοί-επίσκοποι, κάτω από τη γενική ή ειδική δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων.
Το άρθρο αυτό δεν θέλει να επιλύσει τα θέματα, αλλά παρουσίασε μία δυνατότητα ριζοσπαστικής λύσης, η οποία θα αξιοποιηθεί κατάλληλα από τη συνεργασία μεταξύ Πατριαρχείου, ελληνικής κυβερνήσεως και ισραηλινής κυβερνήσεως, για την απεμπλοκή του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων από την κρίση, η οποία δεν είναι σύγχρονη αλλά διαχρονική και αναμένεται δυστυχώς να οξυνθεί.